Jak stymulować rozwój mowy dziecka?

Pierwszym środowiskiem kształtowania się mowy dziecka jest rodzina, jako rodzic/opiekun masz ogromny wpływ na to, czy ten proces będzie przebiegał prawidłowo. Spędzając z dzieckiem większość czasu w ciągu dnia, posiadasz największe możliwości wspierania jego rozwoju.

Oto kilka praktycznych przykładów w jaki sposób rodzice mogą pomóc dziecku rozwijać mowę:

1) Mów dużo do dziecka! W codziennej komunikacji ze swoim maluszkiem stosuj tzw. “kąpiel słowną” – opowiadaj o wszystkim co was otacza, o tym co aktualnie robisz, nazywaj emocje. Dzięki temu dziecko będzie miało okazję do osłuchania się z poprawnym brzmieniem głosek oraz zapozna się z zasadami prawidłowego budowania wypowiedzi językowych. W przyszłości maluch automatycznie zastosuje je przy konstruowaniu własnych wypowiedzi.

2) Staraj się mówić do dziecka poprawnym językiem – maluchy uczą się przez naśladownictwo, powtarzają wszystko to, co od nas usłyszą – aby mówić poprawnie potrzebują więc właściwego wzorca.

3) Baw się z dzieckiem wyrażeniami dźwiękonaśladowczymi: nakłaniaj maluszka do odtwarzania dżwięków otoczenia. Naśladujcie wspólnie odgłosy zwierząt ( np.baran beczy: beee, świnka: chrum – chrum, koza meczy: meee, kukułka: ku – ku) pojazdów ( np. jedzie samochód: brum – brum, samochód trąbi pi – bi, jedzie karetka
e-o) , ludzi (np. dziecko płacze e-e-e, ktoś podskakuje hop-hop, mama się śmieje ha-ha), sytuacyjne (np. wołanie kotka: kici-kici, wieje wiatr: szszsz…, pada deszcz: kap-kap, rozmowa telefoniczna: halo-halo), przedmiotów (np. pikanie: puk-puk, zegarek: cyk-cyk, dzwonek dzyń-dzyń), instrumentów ( np. bembenek: bum- bum, cymbałki: bim- bim, gitara: plum-plum). Aby uatrakcyjnić tego typu zabawy można wykorzystać do nich wszelkiego rodzaju: przedmioty, obrazki, książeczki, zabawki , sylwety oraz figurki zwierząt, a także wszystko to, co podpowie nam nasza wyobraźnia. Pojawienie się wyrazów dźwiękonaśladowczych w słowniku dziecka stanowi bardzo ważny etap kształtowania się mowy, tego typu zwroty ćwiczą sprawność i koordynację narządów atykulacyjnych, oddechowych i fonacyjnych, usprawniają słuch fonematyczny i artykulację. Wyrażenia dźwiękonaśladowcze stanowią pierwszy werbalny kontakt dziecka z otoczeniem, często zastępują wyrazy, które są dla maluszka zbyt trudne do wymówienia.

4) Zwracaj uwagę na prawidłowy sposób oddychania swojego dziecka (przez nos) – oddychanie jest podstawą poprawnej mowy. Przy kształtowaniu prawidłowego toru oddechowego pomocne będą różnego rodzaju ćwiczenia, do których można wykorzystać np.: wiatraczki, piórka, balony, zdmuchiwanie świeczek, dmuchanie przez rurkę na skrawki papieru, doskonale sprawdzą się tutaj również bańki mydlane. Należy pamiętać jednak o tym, że takie ćwiczenia nie powinny trwać zbyt długo, aby nie dopuścić do pojawienia się u dziecka zawrotów głowy, wywołanych hiperwentylacją.

5) Ćwiczcie sprawność języka, warg i żuchwy – jest to doskonała okazja do wspólnych zabaw i wygłupów przed lustrem: oblizujcie wargi ( można je wcześniej posmarować czekoladą, miodem czy ulubionym dżemem), spróbujcie dotknąć językiem brody/ nosa, róbcie śmieszne miny. Gryzienie pokarmów, cmokanie, kląskanie (udawanie konika), liczenie ząbków językiem np. podczas ich codziennego mycia, to jedne z najprostszych ćwiczeń aparatu artykulacyjnego.

6) Pokazuj przedmioty, nazywaj je, motywuj dziecko do ich wskazywania paluszkiem – gest ten odgrywa bardzo ważną rolę w komunikacji, uznawany jest za początek dialogu z otoczeniem.

7) Czytaj dziecku, opowiadaj bajki – jest to niezwykle ważne dla jego prawidłowego rozwoju. Kształtuje wyobraźnię, wrażliwość, daje wiedzę o otaczającym go świecie. Co ważne, uczy też języka, rozwija słownictwo oraz doskonali znajomość zasad budowania wypowiedzi. Wspólne czytanie skłania dziecko do zadawania pytań, a także stwarza okazję do wyrażania własnych myśli.

8) Oglądajcie wspólnie książeczki – wspaniała okazja do tego, aby zmotywować dziecko do nazywania przedmiotów, używania wyrażeń dźwiękonaśladowczych, nauki kolorów, liczenia, zadawania pytań i zdobywania wiedzy o otaczającym je świecie.

9) Zachęcaj dziecko do rysowania – pamiętaj o tym, że maluch powinien mieć zawsze pod dostatkiem kredek i papieru. Podczas wspólnego rysowania opowiadajcie o tym co pojawia się na kartce, nazywajcie kolory, używajcie określeń na górze, na dole, na środku itp. Taka aktywność ćwiczy koordynację wzrokowo – ruchową, uczy odczytywania symboli, kształtuje wyobraźnię, bywa też pretekstem do rozmowy na temat wiedzy, uczuć, a także daje obraz tego w jaki sposób dziecko myśli i przetwarza informacje.

10) Ćwiczcie rączki: bawcie się plasteliną, ciastoliną, masą solną. Wspólne lepienie pierogów czy zagniatanie ciasta, będą świetną zabawą i doskonałą okazją do podnoszenia sprawności rąk i paluszków. Ponadto wykonuj różnego rodzaju masażyki, stwarzaj wiele okazji do tego, aby dziecko mogło zapoznawać się z różnymi konsystencjami i fakturami. Niewielu rodziców zdaje sobie sprawę z tego, że doskonaląc sprawność dłoni, doskonalimy również mowę dziecka – manipulując rękoma, aktywizujemy elementy kory mózgowej odpowiedzialne za ruch i w efekcie pobudzamy ośrodek ruchowy mowy.

11) Śpiewaj dziecku, zachęcaj do wspólnego śpiewania, ucz maluszka prostych wyliczanek. Stanowi to dla niego doskonałą lekcję języka, koncentracji, uważnego słuchania,ćwiczy pamięć. Śpiew buduje również więź emocjonalną i uspokaja.

12) Motywuj do mówienia, zadawaj pytania – jak najczęściej prowokuj dziecko do słownej interakcji, nawet w najprostszych, codziennych sytuacjach.

13) Tak często jak to tylko możliwe, chwal dziecko za wszelkie próby komunikowania się! Nigdy nie krytykuj go za sposób w jaki się wypowiada, cierpliwie słuchaj tego o czym chce opowiedzieć. Nie przerywaj, nie próbuj kończyć za nie jego wypowiedzi, nie zmuszaj do wielokrotnego powtarzania słów, które zostały przez nie błędnie wypowiedziane – tego typu sytuacje mogą bowiem hamować naturalną chęć dziecka do mówienia.

14) Ćwiczcie gryzienie, żucie – kiedy maluszek opanuje już umiejętność gryzienia, postaraj się zrezygnować z wszelkiego rodzaju papek i pokarmów o jednolitej, gładkiej konsystencji. Stwarzaj jak najwięcej okazji do tego by dziecko mogło gryźć i przeżuwać – stanowi to dla niego doskonały trening mięśni odpowiedzialnych za artykulację.

15) Zaspokajaj naturalną ciekawość świata swojego dziecka. Zawsze cierpliwie i wyczerpująco odpowiadaj na wszystkie jego pytania, wyjaśniaj pojawiające się wątpliwości. To właśnie od rodziców zależy ile dziecko będzie chciało się w przyszłości dowiedzieć, należy więc doceniać każdy przejaw chęci zdobywania wiedzy.

Na zakończenie należy przypomnieć, że każdy maluch rozwija się w innym tempie i różnie w zależności od wielu czynników, takich jak indywidualne cechy osobowości czy wiek. Te uwarunkowania w połączeniu z ciągłą ekspozycją na język ojczysty wpływają na rozwój kompetencji językowych i komunikacyjnych. Powyższe wskazówki pomogą zapewnić dziecku jak najlepszy rozwój w tym zakresie.

Literatura:

Czapiga A., Znaczenie kontaktu z dorosłymi dla rozwoju małych dzieci, „Wychowanie Przedszkolne” nr 2. 1989;

Kaczmarek L., Kształtowanie się mowy dziecka, Poznań 1987;

Słodownik-Rycaj E.,O mowie dziecka. Jak zapobiegać powstawaniu nieprawidłowości jej rozwoju, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000;

Tarkowski Z., Jurkiewicz C., Rozwijanie mowy dziecka. Program terapeutyczno-stymulacyjny, Wydawnictwo Fundacji „Orator”, Lublin 1993;